نسخه سال آینده طرح ترافیک شهر تهران با تغییرات جزئی در میزان عوارض تصویب شد. بر اساس این مصوبه میزان عوارض دریافتی در حلقه اول و دوم طرح ترافیک برای تمام خودروها از ابتدای سال آینده ۷/ ۲۱ درصد افزایش خواهد یافت. جزئیات این مصوبه حکایت از ۶ تغییر نسبت به طرح ترافیک سال جاری دارد که یکی از این تغییرات منفی و بقیه آنها مثبت است. همچنین مصوبه تعیین نرخ عوارض حلقه اول و دوم طرح ترافیک در سال ۹۹ حاوی دو نقطه تاریک است که اگر برای آنها چاره نشود و اصلاحی روی مصوبه‌صورت نگیرد، ممکن است تشدید ترافیک در سال آتی را به دنبال داشته باشد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، رقم پایه نرخ عوارض تردد در محدوده‌های کنترل ترافیکی شهر موسوم به حلقه اول و دوم طرح ترافیک در محدوده مرکزی شهر که در سال جاری ۲۳ هزار تومان بود، در سال آینده حدود یک‌پنجم افزایش یافته و به ۲۸ هزار تومان رسیده است. در عین حال کلیات فرمول محاسبه نرخ عوارض مانند سال گذشته تابعی از زمان ورود و خروج در محدوده، نوع معاینه فنی خودرو (عادی یا برتر)، زمان پرداخت (دو سر پیک، یک‌سر پیک و غیرپیک) و محدوده تردد (حلقه اول یا دوم) خواهد بود هرچند میزان برخی از این ضرایب تغییر کرده و ضرایب تشویقی دیگری نیز برای اعمال تخفیف بیشتر به گروه‌هایی از شهروندان پیش‌بینی شده است.

سفر اغلب مسافران درون‌شهری که در محدوده مرکزی شهر تردد می‌کنند، از جنس «یک‌سر پیک» است، به این معنا که آنها صبحگاه وارد محدوده شده و پیش از ساعت ۱۶ از محدوده خارج می‌شوند یا اینکه خروج خود را به پس از ساعت ۱۸ موکول می‌کنند تا با ترافیک ساعات اوج تردد عصرگاهی تداخل پیدا نکنند. این گروه از مسافران بعضا بین ساعت ۱۰ تا ۱۶ وارد محدوده شده و در ساعات اوج عصرگاهی از محدوده خارج می‌شوند. در صورت داشتن معاینه فنی عادی و پرداخت عادی (پس از مهلت یک‌ماهه از زمان تردد) این مسافران در حال حاضر عوارض ۳۴ هزار و ۵۰۰ تومانی پرداخت می‌کنند، در حالی که سال آینده آنها باید ۴۲ هزار تومان پرداخت کنند.

همچنین مسافرانی که جنس زمان سفر آنها یک‌سر پیک است اما وارد محدوده طرح ترافیک نمی‌شوند و صرفا در محدوده حلقه دوم طرح ترافیک یا همان محدوده زوج و فرد سابق وارد می‌شوند، امسال عوارض ۱۷ هزار و ۲۵۰ تومانی پرداخت می‌کنند اما این رقم در سال آینده به ۲۱ هزار تومان افزایش خواهد یافت.

از ابتدای تابستان امسال طرح زوج و فرد لغو و این محدوده به‌عنوان حلقه دوم طرح ترافیک معرفی شد، با این تفاوت که عوارض تصویب شده برای این محدوده نصف عوارض تردد در محدوده حلقه اول طرح ترافیک است و نیز هر خودرو برای تردد در این محدوده فارغ از اینکه رقم آخر پلاکش زوج باشد یا فرد، مجوز تردد ۲۰ روزه در محدوده زوج و فرد سابق را به‌صورت کاملا رایگان دارد و می‌تواند متناسب با نیاز خود در هر روز دلخواه به این محدوده وارد شود. به‌رغم مزیت حذف رانت پلاک زوج نسبت به پلاک فرد خودروها با اجرای این نسخه جایگزین طرح زوج و فرد، در عین حال از ابتدا این نگرانی وجود داشت که اجرای طرح جدید دست‌کم در برخی از روزها به دلیل تداخل تقاضای استفاده از سهمیه ۲۰ روزه خودروها به تشدید ترافیک بینجامد. مخالفان حذف طرح زوج و فرد نیز اگرچه به ناکارآمد بودن آن طرح قدیمی اذعان داشتند، اما در عین حال نسخه جدید را از این محل مبتلا به اشکال می‌دانستند.

با این همه در مفاد مصوبه نرخ عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک و زوج و فرد سابق، تغییری در مختصات کلی نسخه‌ای که از ابتدای تابستان امسال اجرا شد، اعمال نشده و سهمیه ۲۰ روزه و پرداخت عوارض در حلقه دوم معادل نصف عوارض حلقه اول برای تردد مازاد بر سهمیه، برقرار است. در صورتی که خودروهای مسافران یک‌سر پیک حلقه اول و دوم طرح ترافیک، معاینه فنی برتر داشته باشد، با اعمال تخفیف مربوطه که ۵ درصد نسبت به سال گذشته بیشتر تعیین شده است، عوارض پرداختی بابت تردد در طرح ترافیک از ۴۲ هزار تومان به ۲۹ هزار و ۴۰۰ تومان و عوارض تردد در حلقه دوم از ۲۱هزار تومان به ۱۴ هزار و ۷۰۰ تومان کاهش خواهد یافت.

شش تغییر عمده طرح ترافیک ۹۹

به گزارش «دنیای اقتصاد»، تغییر اول در طرح ترافیک سال آینده با رشد پنج هزار تومانی مبلغ پایه عوارض که در قالب فرمولی در ضرایب مشخصی ضرب می‌شود، رخ داده است. در تغییر دوم، میزان تخفیف عوارض تردد در هر دو محدوده حلقه اول و دوم طرح ترافیک در صورت برخورداری خودرو از گواهی معاینه فنی برتر، ۳۰ درصد تعیین شده است. این در حالی است که در سال جاری میزان این تخفیف ۲۵ درصد است که برای تشویق به اخذ معاینه فنی برتر، در سال آینده افزایش یافته است تا شاید به این ترتیب اثر طرح ترافیک جدید بر کاهش آلودگی هوا نیز ملموس شود.

سومین تغییری که در نرخ عوارض طرح ترافیک سال ۹۹ رخ داده، ناظر بر افزایش دقت و کارآیی «سنسور آلودگی هوا» در این محدوده است. بر اساس یکی از تبصره‌های مصوبه شورای شهر، شهرداری تهران مکلف شده به منظور کنترل آلودگی هوا و کاهش ورود وسایل نقلیه به محدوده‌های ممنوعه‌ تردد در شرایط اضطرار آلودگی هوا، در صورت تجاوز شاخص آلودگی هوا از عدد ۱۰۰ واحد، به میزان ۵۰ درصد و در صورت تجاوز شاخص آلودگی هوا از عدد ۱۵۰ واحد به میزان ۱۰۰ درصد نرخ پایه ۲۸ هزار تومانی این عوارض را افزایش دهد.

در واقع تغییر مهم و مثبت این تبصره نسبت به مصوبه سال گذشته در «مکلف» خواندن شهرداری به افزایش نرخ عوارض تردد در روزهای آلوده است، چراکه سال گذشته نیز چنین تبصره‌ای با قید «مجاز» دانستن شهرداری به انجام این اقدام، به تصویب شورای شهر تهران رسیده بود که عملا در روزهای پرآلاینده نیمه دوم امسال، ناکارآمدی این تبصره مشخص شد، چراکه شهرداری تهران در بسیاری از روزهای آلوده با توجه به اینکه تکلیفی در این زمینه نداشت، از مجوز این تبصره استفاده نکرد و تغییری در رقم عوارض روزانه طرح ترافیک به نفع پاک شدن هوای شهر اعمال نشد. به این ترتیب اشکال مذکور در مصوبه سال جاری برطرف و شهرداری به افزایش بهای عوارض در روزهایی که هوا برای گروه‌های حساس آلوده است به میزان ۵۰ درصد و در روزهای آلوده برای عموم جامعه به میزان ۱۰۰ درصد مکلف شده است. چنین بندی می‌تواند به کاهش انتشار آلاینده‌ها در روزهایی که شاخص هنوز به ۱۵۰ واحد نرسیده منجر شود و از سقوط شاخص کیفیت به محدوده «ناسالم برای عموم جامعه» پیشگیری کند.

چهارمین تغییر مصوبه مذکور ناظر بر پیش‌بینی مشوقی برای شهروندان خوش‌حساب و قانون‌مدار است. هر چند مفاد این بند هنوز گنگ است و قرار است دستورالعمل مربوط به آن توسط سازمان حمل و نقل و ترافیک تدوین شود، اما آنچه مشخص است این است که گروهی از شهروندان قانون‌مدار از تخفیف ۵ درصدی برخوردار خواهند شد. ساز و کار اجرایی این ماده قانونی هم تا سه ماه آینده در قالب دستورالعملی که توسط سازمان حمل و نقل و ترافیک تهیه می‌شود، مشخص خواهد شد.

پنجمین تغییر طرح ترافیک که همچون موارد قبلی ذکر شده در دسته تغییرات مثبت ترافیکی ارزیابی می‌شود، پیش‌بینی بسته‌های اعتباری یک ساله برای خودروسواران حقیقی و حقوقی است که از پیش قصد رزرو تمام ایام سال را برای تردد دارند. برای این گروه از متقاضیان تخفیف ۳۰ درصدی پیش‌بینی شده که مشروط به دریافت بهای عوارض کل سال در ابتدای سال است. این سهمیه ثانویه که برای دستگاه‌های سهمیه‌بگیر و اشخاص حقوقی هم قابل استفاده بوده و به موجب آن سهمیه‌بگیران مذکور از تخفیف برخوردار می‌شوند، به افراد عادی هم در صورت تقاضا و با رعایت سقف ۱۰۳ هزار دستگاه مجاز به تردد در هر روز در محدوده طرح ترافیک، تعلق می‌گیرد. در حال حاضر بیش از ۶۰ هزار خودروی سهمیه‌بگیر با پرداخت عوارض روزانه وارد محدوده طرح ترافیک می‌شوند و نیازی به رزرو روز تردد از قبل ندارند. اما با تمهیدی که برای سال آینده اندیشیده شده، عوارض این سهمیه‌بگیران بیش از گذشته وصول خواهد شد. همچنین به شهرداری تهران اجازه داده شده بسته‌های اعتباری دیگری برای بازه کوتاه‌مدت (به‌عنوان مثال شش‌ماهه) با همین شرایط اما با اعمال تخفیف ۲۰ درصدی نیز برای شهروندان متقاضی تردد مستمر در محدوده طرح ترافیک تعریف کند. ششمین و آخرین تغییری که رخ داده، بر خلاف مواردی که ذکر شد پیامد کاملا منفی دارد. ماجرا به حذف ماده‌ای باز می‌گردد که در مصوبه امسال وجود دارد و تاکید می‌کند درآمد حاصل از عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک باید به‌طور کامل صرف توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و اقدامات پیشگیرانه به منظور کاهش اثرات ناشی از آلودگی هوا شود. این در حالی است که در مصوبه مربوط به عوارض طرح ترافیک در سال آینده، ماده مذکور به کلی حذف شده و محل هزینه‌کرد منابع حاصل از این بخش مشخص نشده است.

این در حالی است که با توجه به ورود به سومین سال اجرای نسخه جدید طرح ترافیک، قطعا در سال آینده میزان وصول این درآمد افزایش خواهد یافت، چراکه شهروندان اطمینان پیدا می‌کنند که بعید است اختلاف‌نظرها به لغو طرح مذکور منجر شود. با این اوصاف حذف ماده‌ای که محل هزینه‌کرد منابع حاصل از عوارض ترافیکی را صرفا توسعه حمل و نقل عمومی معرفی کرده، به منزله بازگشت به عقب است.

«دنیای اقتصاد» دو نقطه تاریک مصوبه تعیین بهای عوارض تردد در محدوده حلقه اول و دوم طرح ترافیک در سال ۹۹ را نیز شناسایی کرده است. بزرگ‌ترین نقطه تاریک این مصوبه، بی‌عملی در برابر افزایش ترافیک در محدوده حلقه دوم است. اجرای نسخه جایگزین «زوج و فرد» در مقاطعی از امسال به تشدید ترافیک در برخی از معابر این محدوده منجر شد اما تا پیش از این آمار رسمی در این خصوص منتشر نشده بود تا اینکه دو روز قبل سرپرست معاونت ترافیک شهرداری تهران به افزایش ۴ تا ۱۱درصدی ترافیک در این محدوده اقرار کرد. بنابراین انتظار می‌رفت لایحه‌ای که شهرداری ارائه می‌کند، یک گام رو به جلو در راستای رفع اشکال نسخه جایگزین زوج و فرد بردارد و فرمول به شکلی تغییر کند که عارضه افزایش ترافیک در حلقه دوم خنثی شود؛ اما تغییری در این مسیر اعمال نشده است. حتی این گمانه مطرح شده بود که میزان عوارض تردد در حلقه دوم می‌تواند به جای نصف، ۷۰ درصد عوارض حلقه اول طرح ترافیک باشد تا تردد خودروها در این محدوده هزینه بیشتری به مسافران شهری تحمیل کند و از سفرهای غیرضروری در این محدوده در مهلت ۲۰ روزه تردد رایگان کاسته شود. با این حال تغییری در ضرایب مذکور رخ نداده و اگر شورای ترافیک تهران در این حوزه ورود پیدا نکرده و آن را مورد تجدید نظر اساسی قرار ندهد، ممکن است بر میزان ترافیک‌زایی طرح جایگزین زوج و فرد در سال آینده افزوده شود.

دومین نقطه تاریک مصوبه عوارض سال ۹۹ طرح ترافیک، مربوط به سکوت در قبال نحوه تسویه حساب بدهکاران به شهر از بابت این عوارض است. به گفته محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران، ۵۱ درصد از درآمدهای طرح ترافیک در دو سال اخیر هنوز وصول نشده و مردم و دستگاه‌های اجرایی ۵۵۰ میلیارد تومان از این بابت به شهرداری تهران بدهکار هستند. این در حالی است که هیچ ساز و کاری در این لایحه برای افزایش وصول این مطالبات پیش‌بینی نشده است.